Φάλια, Μανουέλ ντε–

(Falla, Κάδιξ 1876 – Άλτα Γράθια, Αργεντινή 1946). Ισπανός συνθέτης. Στην επιμελή και μακρόχρονη προπαρασκευή του φαίνεται να αντανακλάται ο μόχθος της ισπανικής μουσικής παιδείας, που, ιδιαίτερα στα χρόνια της νεανικής του ζωής, έτεινε να προσλάβει έναν γνησιότερο εθνικό χαρακτήρα, μακριά από τη ρητορική της ζωγραφικής ηθογραφίας. Για τον λόγο αυτό η νεανική ζωή του Μανουέλ ντε Φ. δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια συνεχής μελέτη. Στην αρχή μελετά με τη μητέρα του πιάνο, σπουδές που, παράλληλα με την αρμονία και την αντίστιξη, θα συνεχίσει έως τα είκοσι χρόνια του, πρώτα στη γενέτειρά του κι έπειτα στη Μαδρίτη, με δάσκαλο τον Φέλιπε Πεντρέλ, που θεωρείται δημιουργός της εθνικής ισπανικής μουσικής. Ο νεωτερισμός του Φ., στη μουσική παραγωγή του οποίου το λαϊκό στοιχείο αποκτά αξία βαθύτατα πνευματική, εκδηλώθηκε γρήγορα με το δίπρακτο μελόδραμα Η σύντομη ζωή, που βραβεύτηκε σε εθνικό διαγωνισμό το 1905, αλλά παίχτηκε στη Νίκαια μόλις το 1913 και αργότερα στη Μαδρίτη, όπου ο Φ. είχε εγκατασταθεί κατά τη διάρκεια του A’ Παγκοσμίου πολέμου, έπειτα από μακρά παραμονή και γόνιμη εργασία στο Παρίσι. Εκεί, με την επαφή του κυρίως με τον Ντεμπισί και τον Ραβέλ, στους οποίους ο Φ. οφείλει την κατοπινή εκλέπτυνση της ευαισθησίας του, διαμορφώθηκε ο μουσικός που είναι άξιος να παραβληθεί με τους μεγαλύτερους της εποχής του, όπως μαρτυρούν οι λαμπρές παρτιτούρες των περίφημων και δημοφιλέστατων μπαλέτων του Ο Μάγος έρωτας και Το τρίκοχο καπέλο που παρουσιάστηκαν, το πρώτο στη Μαδρίτη το 1915, και το δεύτερο στο Λονδίνο το 1919. Στα έργα αυτά επιτυγχάνεται με θαυμάσια ενότητα ύφους η αφομοίωση της λαϊκής παράδοσης μέσα στο κλίμα μιας έντεχνης μουσικής, λεπτότατης και διαποτισμένης με γνήσιο τοπικό χρώμα, που πάλλεται όλο νεύρο μέσα στον ρυθμικό και ηχοχρωματικό πλούτο της. Μια εμπρεσιονιστική διάθεση αντίθετα εκφράζεται στις Νύχτες στους κήπους της Ισπανίας για πιάνο και ορχήστρα (1915)· μια νέα και πρωτότυπη, ωστόσο, ερμηνεία της ισπανικής ψυχής θριαμβεύει απόλυτα στο μουσικό θέαμα για μαριονέτες Το θεατράκι του μαστρο-Πέτρου, παρμένο από ένα επεισόδιο του Δον Κιχότη του Θερβάντες, που παίχτηκε στη Σεβίλη το 1923. Η μεγαλοφυής παρτιτούρα επίσης είναι καρπός των σχέσεων φιλίας και συνεργασίας με τον νεαρό ποιητή Γκαρθία Λόρκα, που ήταν ευαίσθητος στη μουσική και μουσικός και ο ίδιος. Στη συνέχεια ο Φ. δούλεψε επιμελέστερα το ηχητικό σμάλτο της μουσικής του, με κάποια τάση προς τον αρχαϊκό ασκητισμό (όπως στο Κονσέρτο για κλαβεσέν και ορχήστρα, 1926) ή προς μυθικά και μυθολογικά θέματα, όπως στο τελευταίο μελόδραμά του Ατλαντίδα, που άρχισε στην Αργεντινή –όπου ο Φ. αυτοεξορίστηκε το 1939, έπειτα από την επικράτηση του φασισμού στην πατρίδα του– και που το τελείωσε μετά τον θάνατό του ο μαθητής του Ερνστ Χάλφτερ Εσκρίτσε. Οι δημιουργικότερες στιγμές της καλλιτεχνικής σταδιοδρομίας του συμπληρώνονται με μια πλούσια και εξίσου ζωντανή παραγωγή, στην οποία περιλαμβάνονται η Φανφάρα (1934), για πνευστά και κρουστά όργανα, οι Hommenajes (1938) για ορχήστρα, η Ψυχή για τραγούδι και όργανα, 4 ισπανικά κομμάτια για κιθάρα, καθώς και πολλά τραγούδια για φωνή και πιάνο. Ο Μανουέλ ντε Φάλια, σε προσωπογραφία του Ιγκνάθιο ντε Θουλοάγκα.